Moerasverhalen
Geschiedenis
Vóór de drooglegging in de 19e eeuw, bestond deze regio uit grote moerasgebieden en natte heide, samen wel duizenden hectares groot. De mensen hadden het uitgestrekte, drassige gebied nodig. Ze verzamelden er turf als brandstof, hout om te bouwen of om gereedschap te maken en wilgentakken om manden mee te vlechten. Maar er dreigde ook steeds het gevaar op verdwalen of verdrinken… Moerasbossen, straatnamen en mysterieuze verhalen over dorpsgenoten die 100 jaar geleden verdronken waren in ’t broek, verwijzen nog naar het eeuwenoude landschap.
ErfgoedApp
Langs enkele wandellussen van Grenspark Kempen~Broek beleef je de laatste moerasrestanten ten volle.
Download van thuis uit ‘Moerasverhalen Kempen~Broek’ via de ErfgoedApp en ga op pad vanuit het Woutershof of het Mariahof!
Brochure
Hoe zag het grote moeras tussen België en Nederland er vroeger uit? Welke producten werden er geoogst, maar vooral: welke wezens spookten er rond? Wat is er nog over van het moeras en hoe kan het nu van dienst zijn?
Dat lees je in de gratis Grensgevallen-brochure met als thema “Moerasverhalen” van het Kempen~Broek!
Evenement 2019
Zo’n 350 mensen trotseerden de koude winteravond van 23 november 2019 en waagden zich in het duistere Grootbroek. Begeleid door de ErfgoedApp en (af?)geleid door dwaallichtjes, maakten ze kennis met de geschiedenis van de grensmoerassen.
Partners
Geschiedenis
Vóór de drooglegging in de 19e eeuw, bestond deze regio uit grote moerasgebieden en natte heide, samen wel duizenden hectares groot. De mensen hadden het uitgestrekte, drassige gebied nodig. Ze verzamelden er turf als brandstof, hout om te bouwen of om gereedschap te maken en wilgentakken om manden mee te vlechten. Maar er dreigde ook steeds het gevaar op verdwalen of verdrinken… Moerasbossen, straatnamen en mysterieuze verhalen over dorpsgenoten die 100 jaar geleden verdronken waren in ’t broek, verwijzen nog naar het eeuwenoude landschap.
De ondergrond van GrensPark Kempen~Broek bestaat -de naam verraadt het al- voor een deel uit uitgestrekte moerassen, doorsneden met enkele hogergelegen zandruggen en -vlakten. Het was een drassig maar gevarieerd landschap, afhankelijk van het seizoen en de waterstand. Elzenbroekbossen, open waterplassen, vennen, natte heide met veengrond en wilgenbosjes wisselden elkaar af. Enerzijds hadden de mensen het broekgebied, net als de heidegebieden, nodig: het deed dienst als gemene grond waar men vanuit de beekvalleien naartoe kwam om grondstoffen en materialen te verzamelen (denk maar aan turf, hout en wilgentenen). Anderzijds nam het moeras ook wel eens mensenlevens door verraderlijke waterstanden, zompige bodem en gebrek aan oriëntatiepunten.
De moeilijk vatbare en dubbele betekenis van leven en dood op deze bodem fungeerde als onbewust stereotype om natuurverschijnselen als moerasgas en dierengeluiden sterk op uit te vergroten. Verhalen over dwaallichtjes, weerwolven en luchtgeesten leefden dan ook sterk bij de inwoners. Het diepgewortelde katholieke geloof zorgde er vaak ook nog eens voor dat het werk van de duivel er snel bij betrokken werd. De ‘dwaal’lichtjes die boven het wateroppervlak zweefden -belletjes moerasgas of glimwormen- werden gezien als dwalende zielen van ongedoopte kinderen en zondaars.
De grootschalige broekgebieden zijn drooggelegd door 19e_ en 20e-eeuwse ontwateringscampagnes om de bodem ‘productiever’ te maken (akkerbouw, populierenhout, …). Enkele kleinschaligere fragmenten werden wel gevrijwaard, zoals het Wijffelterbroek. De meesten worden beheerd als natuurgebied waardoor de eeuwenoude eigenheid bewaard is. De overgeleverde moerasverhalen kunnen vaak nog verbonden worden aan locaties in het landschap en zorgden hier en daar zelfs voor de nog steeds gebruikte naamgeving van plekken, bijvoorbeeld het Hemelrijck.
Historische voorbeelden zijn: Bocholterbroek, Wijffelterbroek, Grootbroek (de grote moerascomplexen); Ringselven, peelvennen rond Swartbroek (de grote vennen). En iets zuidelijker gelegen: kleinere, natte heidefragmenten met vennen en moerasjes in De Brand, Jagersborg en Tösch.
ErfgoedApp
Langs enkele wandellussen van Grenspark Kempen~Broek beleef je de laatste moerasrestanten ten volle.
Download van thuis uit ‘Moerasverhalen Kempen~Broek’ via de ErfgoedApp en ga op pad!
We ontwikkelden de tour “Moerasverhalen Kempen~Broek” binnen de ErfgoedApp, een app van FARO Vlaams Steunpunt voor Cultureel Erfgoed, die gratis te downloaden is in binnen- en buitenland. De weetjes van de tour zijn geënt op 3 bestaande wandellussen van het GrensPark Kempen~Broek. Het gaat om fragmenten van de gele en rode lus van wandelgebied St. Maartensheide – De Luysen (in Bocholt en Bree), en een deel van de oranje lus van wandelgebied Stramprooierbroek (in Kinrooi en Stramproy). Je kan dus een wandellus kiezen en de wetenswaardigheden over de moerassen op jouw gekozen lus beluisteren en bekijken via de ErfgoedApp. Of kies voor een sportieve uitdaging van 12 kilometer door de volledige tour uit de app te volgen en dus verschillende stukjes wandellus met elkaar te combineren via onze genummerde wandelwissels. Tip: download de Moerasverhalenbrochure voor een overzichtskaartje!
Start bij de Moerasverhalen-infoborden op de parking van het Mariahof (Mariahofstraat 51 – Bree) of van het Woutershof (Grootbroekstraat 48 – Kinrooi). We raden aan om de tour “Moerasverhalen Kempen~Broek” van thuis uit te downloaden in de ErfgoedApp, omdat niet elk gsm-toestel een even goed bereik heeft in dit buitengebied aan de grens.
Brochure
Hoe zag het grote moeras tussen België en Nederland er vroeger uit? Welke producten werden er geoogst, maar vooral: welke wezens spookten er rond? Wat is er nog over van het moeras en hoe kan het nu van dienst zijn? Dat lees je in de gratis Grensgevallen-brochure met als thema “Moerasverhalen” van het Kempen~Broek!
De Moerasverhalen-brochure laat je op een beknopte, laagdrempelige maar volledige manier kennismaken met de geschiedenis van de grensmoerassen van het Kempen~Broek. Bovendien vind je er een plattegrond op terug met de tour uit de ErfgoedApp.
De brochure wordt volledig gratis verspreid in de bibliotheken, culturele centra en toeristische diensten van Kinrooi, Bree, Bocholt en Weert. Wil je als school of vereniging graag meerdere exemplaren? Geen probleem: geef ons een seintje en we bezorgen ze per post! Je kan de brochure ook digitaal bekijken via deze download.
Evenement 2019
Zo’n 350 mensen trotseerden de koude winteravond van 23 november 2019 en waagden zich in het duistere Grootbroek. Begeleid door de ErfgoedApp en (af?)geleid door dwaallichtjes maakten ze kennis met de geschiedenis van de grensmoerassen.
Aan uitvalsbasis Het Woutershof werden de wandelaars ontvangen met uitleg over de ErfgoedApp, een gratis paar koptelefoonoortjes en een brochure. Goed ingeduffeld vatte iedereen op eigen tempo de avondlijke wandeling aan. Locatie? Het Grootbroek! Dit natuurgebied -beheerd door het Agentschap van Natuur en Bos- vormt samen met het aansluitende Hasselterbroek en Stramprooierbroek -beiden beheerd door Limburgs Landschap- het laatste restant van het moerascomplex dat eeuwenlang het uitzicht van en het leven in de streek bepaalde.
De 4 kilometer lange, duistere wandeling werd opgelicht door dwaallichtjes langsheen het parcours. Regelmatig gaf de ErfgoedApp extra informatie, spannende verhalen of leuke weetjes mee over de moerassen. Achteraf was het gezellig nakeuvelen geblazen in het Woutershof bij de vuurkorven of aan de toog met een streekbiertje, kom tomatensoep of croque monsieur.
